Mình quen Mai Văn Hoan từ năm 1980, hình như vào cuối tháng 8 thì phải, khi đó mình vừa tốt nghiệp Bách Khoa, nhảy tàu buôn chè từ Vĩnh Phú vô Huế, vẫn thường tới ngủ lại nhà thầy Lâm, thầy giáo dạy văn lớp 10, người cùng làng với mình. Hồi đó đói lắm, được thầy cho ngủ nhờ là may lắm rồi, không dám ăn uống. Đến bữa mình thường vẫn tránh đi, nói phét người này mời cơm người kia mời rượu rồi tót ra chợ Bến Ngự mua cân bún, vào quán rượu nhỏ cạnh đấy, quán này bán đồ mồi xì quách nên có nước xáo. Mua bát nước xáo trộn cân bún ăn mới no được, sức trẻ nếu ăn bùn bò Huế phải ba bát, tiêu pha sang thế không dám.
Mình vừa bưng bát nước xáo ra bàn chợt có người gọi, nói Nguyễn Quang Lập phải không, ngầng lên thấy Mai Văn Hoan ngồi với Ngô Minh góc quán. Mình không biết cả Mai Văn Hoan lẫn Ngô Minh, đọc thơ họ nhiều rồi bây giờ mới thấy mặt. Hồi đó mình mới có hơn chục bài thơ đăng báo, tên tuổi chẳng ai biết, nghe ai gọi đầy đủ cái tên Nguyễn Quang Lập thì sướng rêm, lập tức sà đến ngay. Mình chưa biết uống rượu, chỉ ngồi hầu rượu hai đại ca để họ cho đọc thơ. Được các đại ca cho đọc thơ là mừng lắm rồi, lập tức mua cút rượu với đĩa xì quách đãi họ rồi rung đùi đọc thơ.
Đọc xong bài thơ, ngoảnh lại thấy đĩa xì quách đã sạch bách. Ngô Minh không ăn miếng nào, chỉ thấy Mai Văn Hoan đang chấm chấm mút mút. Mình mua thêm đĩa xì quách nữa, lại cao giọng đọc thơ, vừa dứt thơ đĩa xì quách cũng vừa hết. Vẫn thấy Mai Văn Hoan đang chấm chấm mút mút. Trông anh ăn thật ngon, mắt sáng tai vểnh, mồ hôi đầy mặt, luôn luôn có hai giọt to ở hai đuôi mắt và một giọt to đùng ở chóp mũi. Anh vuốt mặt một cái, xỉ mũi một cái lại chấm chấm mút mút. Mồ hôi lại túa ra, hai giọt to ở hai đuôi mắt, một giọt to đùng ở chóp mũi, hi hi rất hay.
Mình chực gọi thêm một đĩa xì quách nữa , Ngô Minh vội vàng ngăn lại, anh cười sật sật vỗ bụng Mai Văn Hoan cái bốp, nói thôi, mi không đủ tiền đổ mồi đầy bụng ông ni mô. Sau này mới biết anh có biệt hiệu “ thằng phá mồi”. Thời đói rách, thấy Mai Văn Hoan phá mồi thì xót lắm, nhiều hôm rủ nhau nhậu còn dặn nhau, nói đừng kêu thằng phá mồi nha, đừng kêu. Hi hi.
Phá mồi cũng phải thôi, anh to như con gấu lại phải ăn khẩu phần của chó con, bao nhiêu cơm canh phải nhường cho hai thằng con đang ở tuổi lớn. Anh có 4 đứa con, li hôn xong anh phải nuôi hai đứa. Ba cha con ở trong căn gác xép chừng chục mét vuông, một cái giường, một cái bàn, một cái bếp dầu, hai cái soong nhỏ, chấm hết. Soong nồi chỉ dùng trong nửa tháng, nửa tháng sau hết lương, ba cha con toàn ăn mì tôm.
Một hôm mình tới chơi, thấy hai đứa con đang ngồi trước cái thau nhựa nhỏ xíu đầy mì tôm, xì xụp ăn. Mình hỏi sao anh không ăn. Anh nói chờ chúng nó ăn no rồi mình mới ăn. Tưởng chờ con ăn xong thau mì tôm đó rồi anh pha thau mì tôm khác. Ai dè hai thằng cu chùi mép đứng dậy, anh bưng cái thau lên húp hết nước, tùa nốt mì tôm còn thừa, tùa sạch không còn một sợi mì nào còn sống sót. Mình cười, nói nhà này nếu nuôi mèo chắc mèo chết đói. Anh cười cái hậc, nói ông biết vì sao cả khu này chỉ có nhà tôi không có chuột không. Mình hỏi sao, anh nói đói quá chúng bỏ đi sạch. Mình cười, nói nhà thơ đói đến nỗi chuột cũng phải bỏ đi, thế giới này chắc chỉ có Mai Văn Hoan.
Anh cười rất tươi, nói đói quá chuột còn ăn cả thơ tôi đấy. Anh lôi ra tập bản nháp thơ bị chuột cắn, nói đây này, chuột ăn thơ đây này. Vuốt mặt một cái xỉ mũi một cái, anh cao giọng đọc: Đêm nghe tiếng sột soạt / Tôi lén dậy bật đèn / Hốt hoảng nhìn bản nháp / Thấy chẳng còn vẹn nguyên / Bài thơ vừa mới viết / Nói chuyện đời sâu, nông / Chuột gặm mất đoạn kết / Chừng đâu dăm sáu dòng/ Thế là tôi vội vội/Giấu thơ vào ngăn bàn/ Chỉ sợ chú chuột đói/ Lại chén thêm đôi hàng .
Từ trái sang: Trầy Thùy Mai, Lâm Mỹ Dạ, HPNgoc Tường, Mai Văn Hoan,
vợ chồng nhà thơ Hoàng Cát. Ảnh NM chụp tại nhà HPNT
Đối với Mai Văn Hoan tóm lại một chữ say, say thơ say yêu và say rượu. Say thơ đến nỗi ra tòa li dị vợ, anh còn đọc thơ trước tòa, vừa đọc vừa khóc, vợ cũng khóc mà tòa cũng khóc. Nửa đêm làm được bài thơ tặng người tình cũ ở Nhà Trang, anh liền chạy ra nhảy tàu đi 1.200 cây số đến Nha Trang đọc thơ cho nàng, xong, lại nhảy tàu về nhà.
Mai Văn Hoan dạy chuyên văn Trường Quốc học cùng với thầy Lâm, học trò của anh không năm nào không đoạt giải văn toàn quốc, hết thảy coi anh như thánh chỉ vì anh dạy văn hay quá, hay nhất là giảng Kiều. Hiếm thấy học trò nào mê thầy như học trò thầy Hoan. Từ trẻ nhỏ cho đến khi già, bất kì lúc nảo hễ đàm đạo văn chương họ đều nhắc đến thầy Hoan, nói thầy Hoan giảng thế này, thầy Hoan bình thế kia…. Được làm một ông thầy như thế thật đã.
Thằng Lê Thanh Hà phó tổng hay tổng biên tập chi đó của tờ Sinh viên, một lần ngồi nhậu nó đố mình, nói đố anh cái chữ quì trong câu Kiều: Mụ già hoặc có điều gì / Liều công mất một buổi quì mà thôi, là thế nào? Cấm không được giải thích là quì lạy van xin nhé. Mình tịt. Thắng được nhà văn thằng Hà cười khoái chí lắm, nói thầy Hoan nói đó là cái quì của đàn ông khi yêu đàn bà. Chỉ một câu ấy thôi đủ thấy thằng Mã Giám Sinh đã nhiều lần phục vụ chuyện ấy cho Tú Bà. Cho nên nó mới nói với Kiều lỡ việc có bại lộ thì chỉ cần hắn quì một phát đã đời Tú Bà là Tú Bà cho qua ngay thôi. Mình gật gù, nói giỏi! Bình Kiều như thế thì nhà “Kiều học” Vương Trọng cũng phải chào thua.
Chẳng riêng gì học trò Trường Quốc học, sinh viên đại học sư phạm Huế, Đại học tổng hợp Huế còn cải trang học sinh Trường Quốc học vào dự giờ anh giảng văn. Đây là cái thư anh Ngô Minh tìm được trong cả ngàn thư học trò gửi cho Mai Văn Hoan, thư này chắc chắn của người đẹp: “…Thưa thầy, em đã nghe mọi người nói nhiều về thầy. Bên nhà trọ của em có một học sinh trường Quốc Học. Hôm qua, cô bé sang kể cho em : khi giảng Truyện Kiều thầy đã khóc. Nghe chuyện, em lại nhớ đến nhà thơ Bùi Giáng ngày trước cũng từng khóc cho cái chết của Từ Hải. Và em cảm kích vô cùng. Chính vì vậy em đã tìm cách đến nghe lén tiết giảng chiều nay của thầy. Có dự giờ thầy, em mới hiểu vì sao cô bé đang học ở lớp 10.6 lại khen thầy đến như thế….Em… xin được giấu tên..”
Mai Văn Hoan dạy văn như lên đồng. Tia mắt sáng dọi thẳng vào mắt người nghe, mỗi chữ mỗi câu như được ém chặt từ lâu trong lồng ngực bỗng bung ra, run rẫy đầu môi run rẫy tóc, đến cả những giọt mồ hôi trên trán cũng run rẫy. Kinh. Hi hi cái cách dạy văn như vậy, nói như Nguyễn Khải, nếu mình là đàn bà thì mình cũng đã có chửa với anh từ lâu. Thế mới biết vì sao rất nhiều người đẹp không đợi anh tán tỉnh đã viết thư tỏ tình cho anh, vui sướng làm người tình của anh dù biết anh đã hai vợ sáu đứa con.
Riêng cái khoản yêu, Mai Văn Hoan vô địch trong làng văn. Buổi sáng nhịn đói lên lớp dạy thông 6 tiết cho tới trưa, rời lớp gặp người yêu vẫn đèo xe đạp chở nàng vào rừng thông Thiên An yêu nàng hơn một tiếng, không kể thời gian chép đề. Sốt 39 độ, người yêu đến thăm vẫn xơi được hai nhát. Ra ga tàu đi Hà Nội, nhà ga thông báo tàu chậm 1 giờ, anh liền chạy về nhà tìm vợ làm một nhát, xong mới chịu lên tàu. Hi hi bái phục bái phục.
Đến bây giờ khi lông mày đã bạc trắng anh vẫn không bỏ một cái say nào, vẫn say yêu, say thơ như tuổi ba mươi vậy. Rượu vẫn uống khỏe, tuổi 65 vẫn say tít mù. Tuổi ấy đa số đều hạ nhiệt giảm đô, anh vẫn uống tràn cung mây. Ngồi nhậu từ đầu buổi đến cuối buổi không nói câu nào, ai nói gì cũng cười cười gật gật, uống nhiều mà ăn cũng nhiều. Đến khi say là đọc thơ, đọc triền miên bài này sang bài khác không cho ai đọc. Say nữa là khóc, nói cả cái đất nước ni tau không thương ai hết, tau chỉ thương mạ tau với mạ Hải Kì thôi, thiệt đo. Anh ngồi ngửa cổ méo miệng khóc tu tu.
Nhìn ông già 65 lông mày bạc trắng ngồi khóc như con nít khóc hờn rất buồn cười, cả hội cười rũ. Anh xỉ mũi một cái vuốt mặt một cái trợn mắt lên, nói tao thương mạ tau răng bay cười. Lại xỉ mũi một cái vuốt mặt một cái trợn mắt lên, nói cười cái con cu tau đây nì. Rồi anh lại méo miệng khóc tu tu, nói cả cái đất nước ni tau không thương ai hết, tau chỉ thương mạ tau với mạ Hải Kì thôi, thiệt đo…
Hi hi.
Nguyễn Quang Lập
Quê choa 